معاهده مشارکت جامع راهبردی میان جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه که در دی‌ماه گذشته در مسکو امضا شد، از امروز رسماً اجرایی شده است؛ سندی که به‌گفته طرفین سطح روابط سیاسی، اقتصادی و امنیتی دو کشور را به مرحله‌ای بالاتر می‌برد و نقشه راهی برای همکاری بلندمدت در حوزه‌های اولویت‌دار ترسیم می‌کند.
معنای راهبردی شدن روابط
اجرایی شدن این معاهده نشان‌دهنده اراده سیاسی رهبران دو کشور برای پیوندی فراتر از مناسبات سنتی است؛ هدف اعلام‌شده، تقویت همکاری در عرصه بین‌المللی به‌منظور پیشبرد نظم چندقطبی و افزایش هماهنگی در نهادهای چندجانبه است. از منظر تهران و مسکو، این توافق می‌تواند ابزاری برای کاهش اثرات فشارهای خارجی و گسترش ظرفیت‌های دیپلماسی مستقل محسوب شود.
محورهای کلیدی همکاری
- انرژی، تجارت و ترانزیت: تقویت همکاری در حوزه نفت، گاز، پروژه‌های پتروشیمی و توسعه مسیرهای ترانزیتی بین‌المللی؛
- امنیت منطقه‌ای و نظامی، فناوری‌های پیشرفته و همکاری‌های علمی و فرهنگی؛ این محورها در سند راهبردی مورد تأکید قرار گرفته و انتظار می‌رود برنامه‌های عملیاتی، قراردادهای مشخص و کمیته‌های مشترک برای پیگیری آنها تشکیل شود.
فرصت‌های اقتصادی و تجاری
اجرایی شدن معاهده می‌تواند به باز شدن کانال‌های جدید تجارت، افزایش توافق‌های پولی دوجانبه یا تسهیل معاملات غیردلاری و جذب سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیرساختی منجر شود. اتصال به شبکه‌های ترانزیتی شمال-جنوب و توسعه کریدورهای حمل‌ونقل می‌تواند نقش عراق و کشورهای منطقه را در زنجیره تأمین افزایش دهد و هزینه‌های لجستیکی را کاهش دهد.
ابعاد امنیتی و دیپلماتیک
در سطح امنیتی، توافق برای هماهنگی در حفظ ثبات منطقه‌ای و مواجهه با تهدیدات مشترک معنی دارد؛ این امر می‌تواند زمینه‌ساز همکاری‌های اطلاعاتی، مانورهای مشترک یا مشورت‌های راهبردی در مسائل منطقه‌ای شود. از نظر دیپلماتیک، همکاری نزدیک‌تر در سازمان‌های بین‌المللی می‌تواند نفوذ دو کشور را در معادلات منطقه‌ای و جهانی تقویت کند.
چالش‌ها و نیازمندی‌های اجرایی
- سازوکارهای حقوقی و اقتصادی برای تبدیل مفاد راهبردی به قراردادهای عملی و قابل پیگیری؛
- مدیریت پیامدهای بین‌المللی و واکنش کشورهای ثالث، ریسک‌های تحریمی و نیاز به تضمین‌های مالی و فنی برای اجرای پروژه‌ها. بدون تعریف روشن شاخص‌های سنجش پیشرفت، زمان‌بندی و منابع مالی مشخص، مخاطرات عدم تحقق انتظارات بالا خواهد بود.
مسیر پیاده‌سازی و نظارت
برای تبدیل این معاهده به نتایج ملموس لازم است گروه‌های کاری فنی-اقتصادی-امنیتی و کمیته‌های نظارتی دو جانبه تشکیل شوند، تقویم اجرایی تعیین گردد و مکانیسم گزارش‌دهی منظم در سطح وزارتی و ریاست‌جمهوری ایجاد شود تا شفافیت و پاسخگویی تضمین شود.
جمع‌بندی
اجرایی شدن معاهده مشارکت جامع راهبردی ایران و روسیه گامی بزرگ در تحکیم روابط دو جانبه است که می‌تواند چراغ امیدی برای توسعه تجارت، همکاری‌های فنی و تقویت جایگاه سیاسی در معادلات بین‌المللی فراهم آورد؛ اما موفقیت این طرح منوط به تبدیل بیانیه‌های راهبردی به برنامه‌های عملی، مدیریت ریسک‌های خارجی و ایجاد سازوکارهای مؤثر نظارتی و مالی است.
سیما غلامی، خبرنگار و نویسنده باسابقه در مجله خبری «عصر ارومیه» است که با قلمی توانمند و نگاهی دقیق به مسائل، به پوشش اخبار منطقه می‌پردازد. او با سال‌ها تجربه در عرصه رسانه، به یکی از چهره‌های مورد اعتماد در میان مردم و مسئولان تبدیل شده است.
