استان آذربایجان‌غربی با برخورداری از اقلیم متنوع، خاک حاصلخیز و سابقه‌ای طولانی در باغداری، یکی از قطب‌های مهم تولید میوه‌های معتدله و تابستانه در کشور به‌شمار می‌رود. محصولاتی چون سیب، انگور، گیلاس، هلو، شلیل، زردآلو و آلبالو نه‌تنها نیاز بازار داخلی را تأمین می‌کنند، بلکه سهم قابل توجهی در صادرات کشاورزی ایران دارند. با این حال، چالش‌هایی نظیر تغییرات اقلیمی، کمبود منابع آب، ضعف زیرساخت‌های صنعتی و نوسانات بازار، آینده این ظرفیت‌ها را با تهدید مواجه کرده‌اند.
ظرفیت‌های باغداری استان؛ از تولید گسترده تا تهدیدهای اقلیمی
محمدرضا اصغری، رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌غربی، با اشاره به سطح زیر کشت گسترده محصولات باغی در استان، اعلام کرد: سالانه بیش از یک میلیون تن سیب از ۶۵ هزار هکتار باغ تولید می‌شود. همچنین انگور با ۲۲ هزار هکتار سطح زیر کشت و تولید ۱۹۰ هزار تن، گیلاس با ۳۷۰۰ هکتار و ۲۵ هزار تن، زردآلو با ۳۶۰۰ هکتار و ۲۹ هزار تن، شلیل با ۳ هزار هکتار و ۳۱ هزار تن و آلبالو با ۱۹۵۰ هکتار و ۱۹ هزار تن از دیگر محصولات مهم استان هستند.
وی مهم‌ترین چالش‌های بخش باغداری را کمبود آب، افزایش هزینه‌های تولید، ناپایداری بازار و خسارت‌های ناشی از سرمازدگی دانست و راهکارهایی چون توسعه عمودی باغات، جایگزینی ارقام کم‌مصرف و اجرای کشاورزی قراردادی را برای افزایش بهره‌وری پیشنهاد کرد.
صنایع تبدیلی؛ ظرفیت‌های بالقوه و موانع پیش‌رو
سخاوت خیرخواه، سرپرست اداره کل صنعت، معدن و تجارت استان، با اشاره به جایگاه آذربایجان‌غربی در تولید کنسانتره، پوره و قندریزی، گفت: این استان با ۲۱ واحد تولید کنسانتره و ظرفیت ۱۵۴ هزار تن، ۲۷ واحد پوره با ظرفیت ۱۲۳ هزار تن و ۴۱ واحد قندریزی با ظرفیت ۴۵۳ هزار تن، در کشور پیشتاز است. با این حال، تنها بخش محدودی از این ظرفیت‌ها فعال هستند.
وی چالش‌هایی مانند فرسودگی تجهیزات، صادرات فله‌ای، کمبود سرمایه در گردش، ضعف زیرساخت‌های شهرک‌های صنعتی، بروکراسی اداری و عدم ارتباط مؤثر میان دانشگاه و صنعت را از موانع توسعه صنایع تبدیلی دانست. برنامه‌های اداره کل صمت شامل احیای واحدهای راکد، جذب سرمایه‌گذاری جدید، رونق تجارت مرزی و ارائه تسهیلات تولیدی با نرخ ترجیحی است.
پژوهش و آموزش؛ کلید تحول در باغداری نوین
اسماعیل علیزاده، رئیس مرکز تحقیقات، آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان، با اشاره به پیشینه تاریخی باغداری در آذربایجان‌غربی، بر ضرورت تغییر الگوی کشت و استفاده از روش‌های نوین تأکید کرد. وی جایگزینی محصولات کم‌آب‌بر مانند انگور، بادام و پسته را راهی برای مقابله با بحران آب و افزایش راندمان تولید دانست.
از جمله روش‌های نوینی که این مرکز توصیه می‌کند می‌توان به هرس تابستانه، تولید گلخانه‌ای میوه، استفاده از سایبان برای جلوگیری از آفتاب‌سوختگی و بهره‌گیری از سردخانه‌ها برای کاهش ضایعات اشاره کرد. محورهای تحقیقاتی این مرکز شامل کاهش مصرف آب، توسعه روش‌های نگهداری کم‌هزینه و ارتقای کیفیت محصول است.
مسیر آینده؛ از تولید تا فرآوری و صادرات هدفمند
بررسی داده‌ها و دیدگاه‌های مسئولان نشان می‌دهد که آذربایجان‌غربی ظرفیت‌های کم‌نظیری در تولید و فرآوری میوه‌های تابستانه دارد. با اجرای راهکارهایی مانند نوسازی تجهیزات صنعتی، توسعه صنایع تبدیلی، جلوگیری از صادرات فله‌ای، تقویت ارتباط میان پژوهش و تولید، و اصلاح الگوی کشت، این استان می‌تواند جایگاه خود را به عنوان قطب باغداری و صنایع غذایی کشور تثبیت و ارتقا دهد.
در شرایطی که تغییرات اقلیمی و بحران آب تهدیدی جدی برای کشاورزی کشور محسوب می‌شود، آذربایجان‌غربی می‌تواند با برنامه‌ریزی دقیق و همکاری بین بخشی، الگویی موفق از توسعه پایدار در حوزه باغداری و صنایع تبدیلی ارائه دهد.
سیما غلامی، خبرنگار و نویسنده باسابقه در مجله خبری «عصر ارومیه» است که با قلمی توانمند و نگاهی دقیق به مسائل، به پوشش اخبار منطقه می‌پردازد. او با سال‌ها تجربه در عرصه رسانه، به یکی از چهره‌های مورد اعتماد در میان مردم و مسئولان تبدیل شده است.
